Jakość mikrobiologiczna gleby związana jest z ogromną ilością i różnorodnością mikroorganizmów żyjących w glebie oraz zaangażowanych w jej ekologiczne funkcjonowanie.
Gleby żyzne, bogate w materię organiczną charakteryzują się dużą liczbą drobnoustrojów oraz ogromną ich bioróżnorodnością. W 1g urodzajnej gleby występuje bowiem od kilku milionów do kilku miliardów bakterii oraz kilkaset tysięcy grzybów mikroskopowych. Najwyższa różnorodność i liczebność mikroorganizmów obserwowana jest w górnej warstwie glebie (od 0 do 15 cm), głównie ze względu na dostępność substancji pokarmowych i odpowiednie jej natlenienie. I tak w 15-centymetrowej warstwie gleby pobranej z jednego hektara znajduje się od 1,5 do 7,2 ton mikroorganizmów (bakterii, grzybów mikroskopowych, glonów jednokomórkowych i sinic).
Odpowiednia różnorodność biologiczna gleby zapewnia liczne korzyści dla produkcji rolnej, m.in. udostępnianie roślinom substancji pokarmowych, tworzenie efektu bariery dla patogenów, czy zmniejszenie wrażliwości roślin na suszę i zasolenie.
Szczególne znaczenie przypisuje się mikroorganizmom należącym do grupy PGPR (Plant Growth Promoting Rhizobacteria) lub PGPF (Plant Growth Promoting Fungi), czyli promującym wzrost roślin bakteriom i grzybom. Istotną ich cechą jest wszechstronność, wykazują bowiem zdolności do przeprowadzenia wielu procesów. To właśnie one odgrywają kluczową rolę w rozkładzie i obiegu składników odżywczych dla roślin, jak również w tworzeniu związków próchnicznych. Niektóre mikroorganizmy glebowe są również w stanie uruchamiać (solubilizować) niedostępne dla roślin formy mineralne niektórych pierwiastków, np. K, czy P. Oprócz mineralizacji materii organicznej różnego pochodzenia, m.in. poprzez produkcję barwników takich jak melanina, czy śluzów nadają glebie strukturę gruzełkowatą oraz ciemną barwę (np. bakterie Azotobacter), wpływając w ten sposób na poprawę jej właściwości fizykochemicznych, a bardziej globalnie na utrzymanie stabilności funkcjonowania gleby.
Nieodpowiedni sposób gospodarowania glebą doprowadza bardzo często do zaburzeń bioróżnorodności środowiska glebowego, co w konsekwencji prowadzić może do pogorszenia jej żyzności. W szczególności nadmierne stosowanie nawozów mineralnych przyczynia się do zmniejszenia zarówno biomasy, jak i różnorodności drobnoustrojów glebowych.
Idealnym rozwiązaniem spełniającym wymagania programów unijnych (Europejska Strategia Bioróżnorodności – 2020), które dotyczą ograniczenia zużycia nawozów mineralnych na rzecz poprawy bioróżnorodności środowiska glebowego jest zrównoważone zarządzanie produkcją roślinną, polegające na właściwym zagospodarowywaniu materii organicznej, wprowadzanej do gleby w postaci pofermentu.
Poferment z biogazowni rolniczej ze względu na obecność materii organicznej, składników odżywczych, takich jak azot, fosfor i potas, pożytecznych mikroorganizmów oraz odczyn gleby zbliżony do obojętnego lub lekko zasadowego pozytywnie wpływa na skład jakościowy i ilościowy społeczności drobnoustrojów, co przekłada się na żyzność gleby.
Niezwykle istotne są jednakże właściwe praktyki zarządzania pofermentem, oparte na stosowaniu odpowiedniej jego dawki oraz monitorowaniu właściwości fizyko-chemicznych gleby.
Prof. UPP dr hab. Agnieszka Wolna-Maruwka
Katedra Gleboznawstwa i Mikrobiologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
