Salmonella sp. to bakterie przyczyniające się do zatruć pokarmowych ludzi i zwierząt, które wynikają ze spożycia skażonych produktów żywnościowych, w tym rolnych, nawożonych zanieczyszczonymi nawozami, wytworzonymi z odchodów zwierzęcych.
Typowe objawy pojawiające się zazwyczaj po kilku godzina, a nawet dniach od momentu zakażenia bakteriami Salmonella sp. to wymioty, bóle brzucha, gorączka i biegunka.
Salmonella sp. rozwija się w jelitach zwierząt, skąd wydalana jest z kałem, dlatego zanieczyszczać może gnojowicę oraz obornik. Niewłaściwe przechowywanie gnojowicy oraz obornika przyczynia się do przeżywalności bakterii z rodzaju Salmonella i w następstwie doglebowej aplikacji nawozów prowadzi do skażenia gleb i uprawianych roślin.
Z danych naukowych wynika, że Salmonella sp. w gnojowicy o temperaturze 8oC jest
w stanie przeżyć nawet 365 dni, dlatego jej eliminacja z nawozów jest fundamentalną kwestią umożliwiającą ich rolnicze zastosowanie. Wykazano, że proces fermentacji metanowej to skuteczna metoda na eliminację potencjalnych zagrożeń sanitarnych, wynikających ze skażenia bakteriami Salmonella sp. zarówno gnojowicy, jak i skażonego materiału roślinnego.
Tempo eliminacji bakterii Salmonella sp. w czasie fermentacji metanowej zależy od wielu czynników, do których należy czas retencji, czyli czas przez który odpady organiczne pozostają w systemie fermentacji metanowej, jak również stężenie wydzielanych w trakcie fermentacji lotnych kwasów tłuszczowych (LKT), wartość pH i temperatury, zawartość suchej masy oraz interakcje z mikroorganizmami przeprowadzającymi proces fermentacji metanowej.
Większość patogenów przeżywa dłużej w temperaturach do 40oC, natomiast wraz ze wzrostem jej wartości powyżej 40oC dochodzi do szybkiego niszczenia mikroorganizmów chorobotwórczych. Na przykład w komorze fermentacyjnej, w której występuje temperatura 35oC Salmonella ginie po 2 dniach, natomiast w 53oC po pół godziny. Również wysoka zawartość LKT (lotnych kwasów tłuszczowych) i lekko kwaśny odczyn fermentu w komorze fermentacyjnej oraz obecność licznych grup drobnoustrojów fermentacji metanowej, które współdziałając w procesie, dodatkowo konkurują z patogenami o składniki odżywcze oraz produkcją różnego rodzaju substancje chemiczne, powodując tym samym całkowitą eliminację Salmonella sp. po 10 – 15 dniach.
Podsumowując fermentacja metanowa przyczynia się do całkowitego zahamowania rozwoju Salmonella sp., jak również innych patogenów w fermentowanych odpadach organicznych, istotne jest jednakże zaprojektowanie odpowiednich warunków przebiegu procesu, które zapewnią czystość sanitarną pofermentu, zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi.
Prof. UPP dr hab. Agnieszka Wolna-Maruwka
Katedra Gleboznawstwa i Mikrobiologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
